10 – 12.05.2013
Geçmişin izlerini sadece insanların değil şehirlerin yüzlerinde de görmek mümkünmüş, Mostar ve Saraybosna öğretti bunu bana…
Dubrovnik’ten 3,5 saatlik, rahat bir otobüs yolculuğu ile Mostar’a vardık. Bu şehirde 3-4 saat geçirip Saraybosna’ya devam etmeyi düşündüğümüz için öncelikle akşama doğru Saraybosna’ya hareket edecek bir otobüs için bilet aldık hemen. Sırtçantalarımızı da otobüs garındaki emanete bıraktıktan sonra meşhur Mostar Köprüsü’ne doğru yola koyulduk. Mostar savaşın izlerini hala derinde taşıyan bir şehir. Eski şehre doğru ilerlerken geçtiğimiz yollardaki yıkık binaların cephelerinde gördüğümüz kurşun izleri, şehrin orta yerindeki koca mezarlıktaki 20’li 30’lu yaşlarında ölmüş onlarca insanın mezartaşları, bir zamanlar bu şehrin üzerine çökmüş olan savaş vahşetinin sessiz tanıkları… Bosna-Hersek gezimize başlamadan önce iki film izlemiştik 90’lı yıllardaki savaşı konu alan: “No Man’s Land (Tarafsız Bölge)” ve “In the Land of Blood and Honey (Kan ve Aşk)”. Özellikle bol ödüllü “No Man’s Land” çok etkilemişti bizi. Ama hiç bir film, çıplak gerçeğin kendisi kadar etkileyemiyor insanı. Mostar bu gün cıvıl cıvıl, hayat dolu, güzel mi güzel bir şehir ama tüm o turist kalabalıklarının, yenilenmekte olan binaların, caddelerin gizleyemediği bir acı ve hüzün sinmiş yine de şehrin üstüne sanki…
Savaşta yıkılmış binalar…
Bina cephelerindeki mermi izleri
Şehir merkezine gitmeden önce yol üstündeki şehir müzesini ziyaret ettik. Bu küçücük müzenin yine küçücük film salonunda Mostar Köprüsü’nün tarihi boyunca çekilmiş fotoğraf ve film karelerinden derlenmiş kısa bir film seyrettik. Müzeden ayrılmadan önce müze görevlisi orta yaş üzeri bayanla biraz sohbet ettik. Görünürde yıllardır süren barış ortamında Boşnak ve Sırplar bir arada bir yaşam sürdürüyorlar şehirde. Ama savaşı bizzat yaşamış bir Boşnak olan bu müze görevlisi bayanla sohbetimizde aslında savaş günlerindeki düşmanlığın üzeri kapalı olarak devam eden bir ayrılığa dönüşmüş olduğunu hissettik.
Mostar
Bosna’daki savaşın sembollerinden biri haline gelen meşhur Mostar Köprüsü bu gün şehrin en önemli turist atraksiyonu durumunda. Etrafı ve üzeri fotoğraf çeken turistlerce kuşatılmış; Mostar’lı bir kaç genç, turistlerden aldıkları bahşişler karşılığında köprünün üstünden nehre balıklama atlıyorlar; civardaki restoran ve kafelerden kahveleri yudumlayarak köprü ve arka planda Mostar manzarasının tadını çıkarmak mümkün; yine civardaki hediyelik eşya dükkanlarından Mostar Köprü’lü buzdolabı magnetleri satın alabiliyorsunuz. Biz de köprü manzaralı bir restorana oturup cevapcicilerimizi yerken bir yandan da Mostar Küprüsü’nün onlarca fotoğrafını çektik, güzel ve güneşli havanın, manzaranın tadını çıkardık. Oysa bundan çok da uzun olmayan bir zaman önce, şimdi bir turist keyfi ve merakıyla izlediğimiz bu köprünün üzerinden geçmeye çalışan sivil insanlar, çocuklar vurulup öldürülüyorlardı. Gezgin olmayı çok seviyorum elbette ama böyle zamanlarda hep bir vicdan azabı duyuyorum ve hep aynı şeyi düşünüyorum: Biz sıcak savaştan uzak bir zamanda, sıcak savaş yaşanmayan bir ülkede dünyaya gelmiş ve yaşamış olmanın ne büyük bir şans ve lüks olduğunun farkında bile değiliz çoğu zaman… Mostar Köprüsü 1566 tarihinde Mimar Sinan’in öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından inşa edilmiş. Bosna-Hersek iç savaşı sırasında Sırp ve Hırvat saldırıları sonucu yıkıldığında yaklaşık 500 yaşındaymış bu köprü. Savaş sonrası UNESCO ve Dünya Bankası’nın desteğiyle eski haline uygun olarak yeniden inşa edilmeye başlanmış ve 2004’te kullanıma açılmış.
Mostar’ın eski şehir merkezinin küçük, cıvıl cıvıl sokaklarını da hızlıca gezip bir restoranda cevapcici molası verdikten sonra bizi Saraybosna’ya götürecek otobüse bindik ve 3 saatlik bir yolculuktan sonra Saraybosna’ya ulaştık.
Mostar Köprüsü
Mostar şehir merkezi
Saraybosna’da aile dostlarımız olan Jose ve Pilar’ın konukları olduk üç gün boyunca. Burada otel araştırmak ve ayarlamak isteyenler buraya bakabilir. İsviçreli bu çift, Jose buraya İsviçre’den sosyal projeler geliştirip yönetmek için gönderildiğinden dolayı, bir kaç yıldır burada yaşıyor. Bu projeler de Boşnak, Sırp ve Hırvat gençler arasındaki iletişimi güçlendirmek üzerine yoğunlaşmış daha çok. Jose bize şehir turlarında rehberlik yaparken bir yandan da uzun uzun anlattı, hala bu üç gruba ait gençler arasında süregelen çatışma ve uçurumu.
Kuşbakışı Saraybosna
Bosna-Hersek’in başkenti olan Saraybosna dini ve kültürel çeşitliliğiyle de meşhur: Boşnak, Hırvat ve Sırpların birarada yaşadığı bu şehirde Müslüman, Yahudi, Katolik ve Ortodokslar özgürce ve uyum içinde ibadetlerini yerine getiriyorlar. Tüm bu dinlere ait ve hatta ateist mezartaşlarının bir arada bulunduğu Lion’s Cemetery (Lion’s Mezarlığı) bu şehirdeki dini çeşitliliğin bir sembolü gibi…
Lion’s Mezarlığı
Üç gün boyunca Saraybosna’da gezip gördüklerimiz, yiyip içtiklerimiz ise şöyle:
- İlk iş olarak tabii ki eski şehrin sokaklarında kaybolduk. Hediyelik eşya alışverişi yapmak, lezzetli yerel yiyeceklerin tadına bakmak için ideal burası. Özellikle Balkan turumuzda yediğimiz en iyi cevapcicilerin mekanı olan Galatasaray‘ı öneririm. (Adres: Gazi Husrev Begova 44). Buranın sahibi bir zamanlar Galatasaray futbol takımında yer almış meşhur futbolcu Tarık Hodzic’miş ve genelde kendisi de sık sık mekanda bulunurmuş.
- İki müze ziyaretinde bulunduk; Tünel Müzesi ve Srebrenica Katliamı Müzesi (Srebrenica Genocide Museum). Tünel Müzesi şehrin merkezine biraz uzak ama toplu taşıma araçlarıyla kolay ulaşılabiliyor. Daha da kolay ulaşmak isteyenler de şehir merkezindeki tur acentalarından Tünel Müzesi’ne rehberli ulaşım paketi alabilirler. Tünel Müzesi, savaş sırasında Sırp kuşatması altında olan Saraybosna’yı Birleşmiş Milletler’in kontrolü altında olan bölgeye bağlamak ve böylece erzak, ilaç ve insan transferi yapabilmek için açılan tünelin olduğu yerde. Müze girişinde önce bu tünel ile ilgili tarihi bilgileri okuyup sonra da tünelin hala açık olan küçük bir bölümünü ziyaret edebilirsiniz.
Eski şehir merkezinde bulunan Srebrenica Katliamı Müzesi ise bizi çok etkiledi. Mutlaka görülmesi lazım.
Tünel Müzesi – tünelin girişi
- 1984 Kış Olimpiyatları sebebeiyle bir zamanlar şehrin biraz dışına kurulmuş olan Bobsled ve kızak bu gün ormanın içinde terkedilmiş ve bir grafiti duvarı haline gelmiş. Vaktiniz varsa ilginç bir ziyaret olabilir.
- Ve tabii ki lezzetli yerel yemeklerin tadına bakmayı unutmadık. Favorilerimiz Inat kuća ve Dveri restoranları oldu. Inat kuća’da pite (boşnak böreği) ve klepe (mantıya benzer bir yemek) mutlaka denenmeli. Dveri’nin ise özel ekmekleri çok lezzetliydi.
Saraybosna’daki üçüncü ve son günün gecesinde otobüs garındayız yine, tekrar yollara düşmek için. Sıradaki durak Belgrad. Bir sonraki yazıya! 🙂
Jose ile eski şehir sokaklarında
Bobsled ve kızak
Galatasaray’da cevapcici ziyafeti
Inat kuća’da ziyafet
Dveri’nin nefis ekmeği
Seyahat Günlükleri 
Çok güzel bir paylaşım, teşekkürler…
Yazıyı okumaya zaman ayırıp, görüş belirttiğiniz için ben teşekkür ederim 🙂
Şilan
09.05.2014 de Saraybosna’da olacağız.
Bilgiler için teşekkürler.
Rica ederim, simdiden iyi yolculuklar dilerim size 🙂
Bizde bayram için gidiyoruz turla gitmiyoruz 3 gece kalacağız, 1 gece Mostar için yeter mi?
Merhaba Burcu,
Bence zamaniniz da kisitli ise, Mostar’a bir gece ayirmak mantikli. Biz hatta gece bile kalmayip bir kac saatligine urgamistik Mostar’a, o da yetmisti.
Simdiden iyi yolculuklar!
Mostar’dan Dubrovnik ‘e geçiste vize soruyolar mı?Sadece pasaport yeterli olur mu?Bi de baska hangi ülke başkentlerine gidilebilir Saraybosna’dan?şimdiden tesekkürler
Merhabalar,
Hırvatistan ne yazık ki çok yakın bir geçmişte, Avrupa Birliği’ne giriş hazırlıkları kapsamında Türk vatandaşlarından vize istemeye başladı. Dolayısıyla Mostar’dan Dubrovnik’e geçerken vize kontrolü yapılıyor sınırda. Başka bir ülkeden Schengen vizeniz varsa da Hırvatistan’a girebiliyorsunuz. Bosna Hersek (60 güne kadar), Karadağ (90 güne kadar) ve Sırbistan (90 güne kadar) Türk vatandaşlarından vize istemiyor. Saraybosna’dan Sırbistan’ın başkenti Belgrad’a ya da Karadağ’a (Montenegro) geçebilirsiniz.
İyi yolculuklar
Şilan
Çok teşekkür ederim dediklerinize göz önünde bulundurarak yola çıkıcam 🙂 son olarak Saraybosna’dan Karadağ’ a Hırvatistan üzerinden mi gidiliyor?Hırvatistan için vize almak gerekli mi olası Karadağ gezisi için?
merhaba. 27 aralık gunu istanbuldan saraybosnaya ucuyoruz. 28 aralık gunubırlık mostar a gıdıp, belgrad a gecıs yapacaguz. fakat belgrad a gecıs ıcın cok detaylı bırsey bulamadım. aksam otobus yada tren bulabılırmıyız? kac saat sürmekte?
Merhaba,
Biz Belgrad’a gecisi Saraybosna uzerinden yapmistik. Saraybosna’dan Belgrad’a tum gece boyunca suren bir gece otobusu vardi, oldukca konforsuz bir otobus. Mostar’dan da otobus oldugunu tahmin ediyorum. Mostar’a varir varmaz ilk is otobus garina gidip (merkez ve carsiya 15 dakikalik yurume mesafesinde otobus gari), Belgrad’a otobus seferlerini sormaniz faydali olabilir.
Simdiden iyi yolculuklar,
Şilan
budget saraybosna havalimanı ofisinde kötü bir araç kiralama tecrübem oldu. İki kızkardeşle muhatap oldum. Ön ödemeli internetten aldım ful depo istedim telefon ettim gidişimden önce full vermiyoruz ama size full veririz dedi telefondaki bayan, bende sözleşme öyle zaten full teslim dedim neyse. Havalimanına vardık giriş üst kattalar yani diğerleriyle yan yana değil information desk e sorup buldum. Çıktım telde konuştuğum bayanın kardeşi hayır full değil yarım depo dedi o nasıl olacak dedim dert etmeyin ben buraya teslimat sıfır depo yazdım bakın geldiğinizde ben yardım ederim dedi. Bu birinci salvo, geri geldim bana 1/4 arabayı getirdiğim için ceza kesmeye kalktı bu sefer başka bir bayan bu telde konuştuğum sonra makbuzsuz vesaire rüşvet gibi bir parayla kurtuldum. Araçtaki çakmak çalışmıyordu teli şarj edemedik yolda. Teslimatta sordum hmm evet bir müşteri kırmış dedi nasıl yani bilmiyormuydunuz dedim biliyordum dedi rahatça. Frenler tam tutmuyordu baya sıkıntı yaşadım arabanın her yerinden ses geliyordu zaten. Arabayı 1.5 saat önceden teslim ettim otopark da hemen yanımda bu iki kardeş bitti birden hemen gidin check ini yapın gibi askeri bir sisteme girdiler hatta bağırmana gerek yok tamam anladım demek zorunda kaldım. 3 üncü salvo geldi git bekle dedi 45 dk sonra geldi (uçağın kalkış saatini biliyor) arabada hasar var küçük bir şey sol altta yeni al resmi dedi. Arabaya bakalım dedim arabayı gönderdim resmi burda dedi. Dedim arabanın her yerinden ses geliyordu fark etmeden altını vurmuş olabilirim kaza sigortam varya dedim polis raporu tutturman lazımdı dedi. Zaten birşey tutmaz bu sen bin git biz sana 2 güne maille bilgi veriririz dedi. 3 gün geçti telefon ettim tamam yarın dedi. 4. gün mail attım 30 dk sonra boşnakça fatura yolladı Banja Lukaya tamire gitmiş gibi tam 80 euro tamir çıkarmış bana. Banja luka 4 saat mesafe bu arada. Telefon ettim fatura bu yapcak bir şey yok derler ödedik ve kurtulduk sonunda. Aman dikkat edin derim bu arada tamir firmasıda banja luka daki kendilerinin olduğu belli. Budget internationala şikayet ettim sağolsunlar gene bunlara yönlendirmişler şikayetimi. Cevapları şöyle 1. arabayı eksik depo getirdiği için ceza kesmeliydik kesmedik iyilik yaptık 2. arabayı erken getirdi biz 9 da çalışmaya başlıyorduk o bize 8 40 da arabayı teslimata getirdi(ben havalimanı otoparkına arabayı park ettiğimde ikisi birden hemen yanında bitmişti oysaki) bizim ondan ekstra çalışma ücreti almamız lazımdı ama almadık 3. en nefret ettiğim tip yalanlar, hayır arabayı beraber kontrol ettik kendisine hasarı gösterdik kabul etmişti, kendisiyle ofise beraber gittik ofiste bekletme nasıl olsun zaten beraberdik. 4. üncü yalan bize araç çakmağının çalışmadığından hiç bahsetmedi bilgimiz yok. Irkçılık yapmam ama ırkçılığa maruz kalırsamda söylerim Banja Luka merkezli bu firmanın sahibi veya çalışanı bu iki sırp kızkardeşin Türk ve Müslüman olduğum için bana böyle davrandıkları hissiyatına sahibim. Kesinlikle Budget Saraybosna Havalımanıından Araç kiralamayın.
Merhaba yazınıza bayıldık ve hemen seyahate çıkacağız kız arkadaşımla : ) ama aklımıza takılan bir kaç sorular var cevaplarsaniz seviniriz. Rotamiz
Saraybosna – Belgrad
1 – Bosna Hersek Havaalanında dönüş biletini soruyorlar mı ? ( dönüş biletini almam gerekiyor mu ? Veya thy’den rezervasyon yapıp çıktısını aldıktan sonra iptal etsek birşey olur mu )
2- * Saraybosna’dan Belgrad’a geçerken sınırda bir sıkıntı yaşadınız mı ? ufak capli da olsa ne sorular sordular :
* 1 veya 2 gün kalacaz belgrad’da otel rezervasyonu yaptirmalımıyız? Sınırda kalacağımız yeri görmek isterler mi ? :
3- Son sorum ise dönüş biletimizin rezervasyonu Bosna Hersek’de ki havaalanindan Sırp polisi dönüş biletimi gormek isterse.bunu sorun ederler mi cunku geri bosnaya döneceğiz
* Bir gezgin ise bosna’dan belgrad’a giriş yap üsküp’e gideceğini soyle ama belgrad’a oyle sorunsuz girersin dedi sizce böyle demem uygun olur mu makedonya’da ki otel rez. Filan isterler mi o zaman görmek isteyebilirler belki nerede kalacaksın filan diye ama üsküp’e gitmicez .
# kız arkadaşım belgrad’ı görmeyi çok istiyor nikola tesla manyağı yakin bir arkadaşı belgrad hava alaninda ülkeye alınmamış o yüzden once bosna sonra belgrad a karayolu ile geçeceğiz cevaplarsaniz sevinirim simdiden teşekkür ederim. : )
Merhaba,
Dubrovnik’ ten Mostar’a geçebimek için hangi otobus’u alamiz gerekiyor ve nerden kalkiyor ?
Simdiden tesekkur ederim 🙂
Srebrenica müzesi ruhsal olarak baya etkileyiciydi .